บทนำ
ข้อมูลที่เกี่ยวข้องเพื่อการสืบค้น ไม่ว่าจะเป็น นิยามศัพท์ หลักการและแนวทางการคัดกรองข้อมูล ความรู้ และสื่อ กรอบการวิเคราะห์ สังเคราะห์องค์ความรู้โดยอิงตามยุทธศาสตร์ สสส. และฐานข้อมูลภาคีเครือข่าย ฐานข้อมูลชุดความรู้ สื่อ และแนวปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับอาหารเพื่อสุขภาวะ พร้อมลิ้งก์การสืบค้น
ส่วนที่ 5 ข้อมูลที่เกี่ยวข้องเพื่อการสืบค้น
เอกสารส่วนนี้กล่าวถึงนิยามศัพท์ ที่เป็นพื้นฐานการทำความเข้าใจคำหลักต่างๆ ในประเด็นอาหารเพื่อสุขภาวะ และชี้ให้เห็นถึงกรอบวิเคราะห์ความสอดคล้องขององค์ความรู้กับกรอบคิดการทบทวนและประมวลองค์ความรู้ในประเด็นอาหาร 8 ด้าน ซึ่งเชื่อมโยงขอบเขตองค์ความรู้อย่างหลากหลาย ตัวอย่างการปรับใช้สื่อ ชุดความรู้ และกระบวนการทางสังคม ในการขับเคลื่อนแผนอาหารเพื่อสุขภาวะ รวมถึง แสดงฐานข้อมูลภาคีเครือข่ายประเด็นอาหาร ฐานข้อมูลชุดความรู้ สื่อ และแนวปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับอาหารเพื่อสุขภาวะ พร้อมลิงก์การสืบค้น ไว้สำหรับเป็นคลังข้อมูลสนับสนุนการวางแผนดำเนินงานในพื้นที่ การสื่อสารเชิงประเด็นกับแต่กลุ่มวัย และการนำไปใช้เชิงนโยบาย ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
5.2.2 วิเคราะห์ความสอดคล้องตามห่วงโซ่ผลลัพธ์ (Change of Outcome) แผนอาหารเพื่อสุขภาวะ
วิเคราะห์ความสอดคล้องตามห่วงโซ่ผลลัพธ์ ( Change of Outcome) แผนอาหารเพื่อสุขภาวะ โดยพิจารณาตามปัจจัยที่ส่งผลลัพธ์ต่อตัวกำหนดสุขภาพ 4 ด้าน ได้แก่
C1: ทัศนคติ ความรอบรู้ ทักษะ และพฤติกรรมด้านการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพของประชาชน
C2: วิถีชีวิตความเป็นอยู่และวัฒนธรรมอาหารตามบริบทของพื้นที่/องค์กร/ช่วงวัย
C3: ระบบเฝ้าระวังและคุ้มครองผู้บริโภคด้านคุณภาพและความปลอดภัยของอาหาร
C : นโยบายสาธารณะที่สนับสนุนการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพและปกป้องระบบอาหารที่ยั่งยืน
พบว่า การกระจายตัวของสื่อ ชุดความรู้มากที่สุดใน C1 : ทัศนคติ ความรอบรู้ ทักษะ และพฤติกรรมการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาวะของประชาชน จำนวน 724 รายการ (ร้อยละ 57.8) รองลงมาพบใน C2: วิถีชีวิตความเป็นอยู่และวัฒนธรรมอาหารตามบริบทของพื้นที่/องค์กร/ช่วงวัย 326 รายการ (ร้อยละ 26.0) และมากกว่า 1 ปัจจัย ( C12,13,14,23,24,123) จำนวน 107 รายการ (ร้อยละ 8.6) ที่เหลืออีก 95 รายการ (ร้อยละ 7.6) กระจายตัวอยู่ใน C3-C4 ดังแผนภูมิ
5.2.3 วิเคราะห์ความสอดคล้องกับกรอบยุทธศาสตร์การจัดการด้านอาหารของประเทศไทย ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2561 – 2580
วิเคราะห์ความสอดคล้องกับกรอบยุทธศาสตร์การจัดการด้านอาหารของประเทศไทย ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2561 – 2580 ภายใต้การกำกับของคณะกรรมการอาหารแห่งชาติ ประกอบด้วย 4 ยุทธศาสตร์ ได้แก่
ยุทธศาสตร์ที่ 1 ด้านความมั่นคงทางอาหาร
ยุทธศาสตร์ที่ 2 ด้านคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร
ยุทธศาสตร์ที่ 3 อาหารศึกษา
ยุทธศาสตร์ที่ 4 ด้านการบริหารจัดการ
พบ การกระจายตัวของสื่อ ชุดความรู้มีมากที่สุดในยุทธศาสตร์ ที่ 3 ด้านอาหารศึกษา 662 รายการ (ร้อยละ 52.9) รองลงมาคือยุทธศาสตร์ที่ 1 ด้านความมั่นคงทางอาหาร 451 รายการ (ร้อยละ 36.0) และมากกว่า 1 ยุทธศาสตร์ (ยุทธ์ 1,2, ยุทธ์ 1,4 ยุทธ์ 2,4) จำนวน 54 รายการ (ร้อยละ 4.3) ที่เหลืออีก 85 รายการ (ร้อยละ 6.8) กระจายอยู่ในยุทธศาสตร์ที่ 2 ,4 ดัง แผนภูมิกราฟ
5.2.4 วิเคราะห์ความสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals)
วิเคราะห์ความสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ( Sustainable Development Goals) โดยพิจารณาตามเป้าหมายการพัฒนาด้านอาหารในระดับนานาชาติ/ระดับโลก ซึ่งสหประชาชาติกำหนดขึ้นภายใต้กรอบความคิดที่มองการพัฒนาเป็นมิติ ( Dimensions) ของเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมให้มีความเชื่อมโยงกัน ประกอบด้วย 17 เป้าหมาย 169 ตัวชี้วัด สำหรับเป้าหมายที่เกี่ยวข้องกับภารกิจ สสส. ภายใต้แผนอาหารเพื่อสุขภาวะ มี 3 เป้าหมาย ได้แก่
เป้าหมายที่ 2 ยุติความหิวโหย บรรลุความมั่นคงทางอาหารและยกระดับโภชนาการ และส่งเสริมเกษตรกรรมที่ยั่งยืน
เป้าหมายที่ 3 มีสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี รับรองการมีสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีของคนทุกช่วงอายุ
เป้าหมายที่ 12 สร้างหลักประกันให้มีรูปแบบการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืน
พบว่า มีการกระจายตัวครอบคลุมทั้ง 3 เป้าหมาย จำนวนมากที่สุดในเป้าหมายที่ 2 จำนวน 509 รายการ (ร้อยละ 40.7) รองลง, มีความสอดคล้องมากกว่า 1 เป้าหมาย ได้แก่ เป้าหมายที่ 2 , 3 เป้าหมายที่ 2 , 12 เป้าหมายที่ 3 , 12 และเป้าหมายที่ 2 , 3 , 12) จำนวน 386 รายการ (ร้อยละ 30.8) และเป้าหมายที่ 3 จำนวน 304 รายการ (ร้อยละ 24.3) สำหรับเป้าหมายที่ 12 มีการกระจายตัวน้อยสุด จำนวน 53 รายการ (ร้อยละ 4.2) ตามลำดับ ดังแผนภูมิกราฟแสดงความสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน
5.2.5 วิเคราะห์ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การสร้างเสริมระบบสุขภาพตามกลุ่มวัย
วิเคราะห์ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การสร้างเสริมระบบสุขภาพตามกลุ่มวัย โดยแบ่งประชากรกลุ่มเป้าหมายตามช่วงวัย ออกเป็น 5 กลุ่ม ดังนี้ 1) กลุ่มเด็กเล็ก (อายุ 0 – 5 ปี) 2) กลุ่มเด็กโตและวัยรุ่น (อายุ 6 – 24 ปี) 3) กลุ่มผู้ใหญ่ (อายุ 25 – 59 ปี) 4) กลุ่มผู้สูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป) และ 5) ประชาชนทั่วไป/ทุกกลุ่มวัย เนื่องจากสื่อ ชุดความรู้มีเนื้อหา/องค์ความรู้คาบเกี่ยวระหว่างกลุ่มวัย เช่น คาบเกี่ยวกลุ่มเด็กเล็กกับเด็กโตและวัยรุ่น กลุ่มผู้ใหญ่กับกลุ่มผู้สูงอายุ และใช้ได้กับประชาชนทั่วไปในทุกกลุ่มวัย โดยการประยุกต์ให้เหมาะสมกับบริบทของกลุ่มเป้าหมาย
พบว่า การกระจายตัวของ ชุดความรู้และสื่อครอบคลุมทุกกลุ่มวัย โดยส่วนใหญ่เป็นชุดความรู้และสื่อสำหรับทุกกลุ่มวัยหรือกลุ่มประชาชนทั่วไป จำนวน 917 รายการ (ร้อยละ 73.2) รองลงมาคือกลุ่มเด็กโตและวัยรุ่น 224 รายการ (ร้อยละ 17.9) และน้อยที่สุดในกลุ่มเด็กเล็ก จำนวน 50 รายการ (ร้อยละ 4.0) กลุ่มผู้ใหญ่ จำนวน 45 รายการ (ร้อยละ 3.5) และ กลุ่มผู้สูงอายุ จำนวน 19 รายการ (ร้อยละ 1.5) ตามลำดับ
5.2.6 วิเคราะห์ความสอดคล้องเชื่อมโยงกับกลุ่มประชากรที่เป็นกลุ่มเปราะบาง
วิเคราะห์ความสอดคล้องเชื่อมโยงกับกลุ่มประชากรที่เป็นกลุ่มเปราะบาง พบสื่อ ชุดความรู้เพียง 4 รายการ (ร้อยละ 0.3) เป็นสื่อ Infographic ตลาดชนเผ่า VDO เรื่องขยายผลผลผลิตครัวเรือนสร้างเศรษฐกิจหมุนเวียนร่วมกับบริษัทเลาตาโตชิวิสาหกิจเพื่อสังคม บทความปันอาหาร ปันชีวิต สู้โควิด-19 (อีกครั้ง) และบทความสวนผักคนเมือง ชวนแบ่งปันอาหารสู่กลุ่มผู้เปราะบาง เพราะเรา “ไม่ทิ้งกัน”
5.2.7 วิเคราะห์ความสอดคล้องเชื่อมโยงกับกลุ่มประชากรที่เป็นกลุ่มเปราะบาง
วิเคราะห์ความสอดคล้องเชื่อมโยงกับกลุ่มประชากรที่เป็นกลุ่มเปราะบาง โดยเฉพาะโรค NCDs ที่เกิดจากการบริโภคอาหาร พบการกระจายตัวของสื่อ ชุดความรู้ในกลุ่มประชากรจำแนกตามกลุ่มโรค จำนวน 86 รายการ (ร้อยละ 6.9) ดังแผนภูมิแสดงความสอดคล้องเชื่อมโยงกับกลุ่มเป้าหมายโดยมีตัวอย่างสื่อ ชุดความรู้ตามกลุ่มโรค เช่น Infographic ภัยของโรคอ้วน สัญญาณเตือนโรคเบาหวาน โรคไม่ติดต่อเรื้อรังป้องกันได้ เมื่อกินผักผลไม้ให้เพียงพอ ปัญหาการเคี้ยวในผู้สูงอายุ VDO เปลี่ยนร่าง ล้างโรคด้วยธรรมชาติบำบัด 5 ก 4 ล ฟื้นไตด้วยกินได้ กินดี ความดันสูงรักษาได้ เข้าใจและควบคุมเรื่องอาหาร
5.2.8 วิเคราะห์การนำองค์ความรู้ไปใช้ที่มีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับฐานองค์กร/สถาบัน (Setting Based ) และฐานพื้นที่ (Area based)
การวิเคราะห์โดยใช้ฐานองค์กร/สถาบัน ( Setting Based) ได้แก่ ครอบครัว สถานศึกษา (ศูนย์เด็กเล็ก/โรงเรียน/สถาบันอุดมศึกษา) รพ./รพ.สต. สถานประกอบการ/ร้านอาหาร ตลาด องค์กร/ที่ทำงาน และใช้พื้นที่เป็นฐาน ( Area Based) ได้แก่ ชุมชน พื้นที่การผลิต/เกษตรกร และพื้นที่เขตเมือง
ผลการสังเคราะห์ พบการกระจายตัวของสื่อชุดความรู้ครอบคลุมทุก Setting เรียงตามอันดับมากสุดไปหาน้อยสุด ได้ ดังนี้
1) สถานศึกษา จำนวน 294 รายการ (ร้อยละ 23.5)
2) ครอบครัว จำนวน 129 รายการ (ร้อยละ 10.3)
3) รพ./รพ.สต. จำนวน 118 รายการ (ร้อยละ 4.2)
4) สถานประกอบการ/ร้านอาหาร จำนวน 53 รายการ (ร้อยละ 4.2)
5) องค์กร/ที่ทำงาน จำนวน 46 รายการ (ร้อยละ 3.7)
6) ตลาด จำนวน 5 รายการ (ร้อยละ 0.4) ตามลำดับ
เมื่อพิจารณาถึงการกระจายตัวของสื่อ ชุดความรู้โดยใช้ฐาน Area Based พบสื่อ ชุดความรู้มีการะจายตัวเรียงอันดับ จากมากสุดไปหาน้อยสุด ได้ ดังนี้
1) พื้นที่ผลิตทางการเกษตร จำนวน 135 รายการ (ร้อยละ 10.8)
2) ชุมชน จำนวน 111 รายการ (ร้อยละ 8.9)
3) พื้นที่เขตเมือง จำนวน 69 รายการ (ร้อยละ 5.5)
นอกจากนี้ยังพบว่ามีสื่อ ชุดความรู้ ที่นำไปใช้ทั่วไปโดยไม่ระบุ Setting / Area สูงถึงร้อยละ 23.3 หรือจำนวน 292 รายการ ดัง แผนภูมิกราฟต่อไปนี้
แหล่งรวบรวมสื่อประเด็นอาหารเพื่อสุขภาพ
คลิกลิงก์เพื่อเปิดและดาวน์โหลด
หรือ
สามารถเปิดและดาวน์โหลดด้วยการแสกน QR CORD
อ้างอิง
1. เพลินพาดี. รายงานการทบทวนและประมวลองค์ความรู้สุขภาวะอาหารเพื่อสุขภาวะเพื่อสนับสนุนการสื่อสารและขยายผล.ภายใต้โครงการทบทวนและประมวลองค์ความรู้สุขภาวะเชิงประเด็น เพื่อการสื่อสารและขยายผล สนับสนุนโดย ศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
2. วรลักษณ์ คงหนู. รายงานฉบับสมบูรณ์การสังเคราะห์ประมวลผลองค์ความรู้สุขภาวะเชิงประเด็นภาพรวมประเด็นอาหาร.สนับสนุนโดยโครงการทบทวนและประมวลองค์ความรู้สุขภาวะเชิงประเด็นเพื่อสนับสนุนการสื่อสารและขยายผล ศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
เข้าสู่ระบบเพื่อโพสต์ความคิดเห็น
ความคิดเห็น 0