แนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตมีความหลากหลายตามความเชื่อพื้นฐานและการมองมนุษย์ในแง่มุมต่าง ๆ โดยมีบางทฤษฎีที่มีจุดเด่นและมุมมองที่แตกต่างกัน โดยสามารถเลือกใช้แนวคิดต่าง ๆ เหล่านั้นมาประยุกต์ใช้ตามความเหมาะสมในการส่งเสริมป้องกันสุขภาพจิต

ทฤษฎีในการวัดสุขภาวะทางจิตโดย Ryff (1989, 1995) ได้แบ่งเป็น 6 มิติ ซึ่งช่วยในการทบทวนและวัดสุขภาพจิตโดยองค์ประกอบต่อไปนี้:

1.การยอมรับในตนเอง: เน้นความพึงพอใจและการยอมรับตนเองในทุกมิติ โดยมองตนเองในแง่บวกและรับรู้คุณค่าของตนเองทั้งในด้านดีและด้านที่ไม่ดี

2.ความสัมพันธภาพที่ดีกับบุคคลอื่น: การมีความสัมพันธ์ที่ดีและมีคุณภาพกับคนรอบข้าง ซึ่งรวมถึงความเข้าใจและการให้รับเป็นส่วนสำคัญ

3.ความเป็นตัวของตัวเอง: การมีความมั่นคงและความเชื่อมั่นในตนเองในการตัดสินใจและการดำเนินชีวิต โดยไม่ขึ้นอยู่กับการติดตามแรงกดดันจากสังคม

4.การจัดการสภาพแวดล้อม: ความสามารถในการปรับตัวและการจัดการกับสถานการณ์และสภาพแวดล้อมต่าง ๆ เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการและเป้าหมายของตนเอง

5.การมีเป้าหมายในชีวิต: การมีเป้าหมายชัดเจนในชีวิตและการมุ่งมั่นที่จะประสบความสำเร็จในการตามเป้าหมายนั้น โดยรับรู้ความหมายและคุณค่าของชีวิต

6.การมีความงอกงามในตน: การมีความรู้สึกว่าตนเองกำลังเติบโตและพัฒนาทั้งร่างกายและจิตใจอย่างต่อเนื่องช่วยให้บุคคลมีความมุ่งมั่นในการพัฒนาตนเองในทุกด้านของชีวิต

การมีสุขภาวะทางจิตที่ดีตามทฤษฎีของ Dupuy เน้นไปที่องค์ประกอบหลักที่มีส่วนสำคัญในการพัฒนาและรักษาสุขภาพจิตอย่างมีคุณภาพ โดยมีความสำคัญดังนี้:

ความวิตกกังวล: การมีความกังวลหรือวิตกกังวลน้อยช่วยให้บุคคลสามารถจัดการกับสถานการณ์ที่ไม่แน่นอนได้ดีขึ้น

ภาวะซึมเศร้า: การควบคุมอารมณ์และรักษาสุขภาพจิตเมื่อเผชิญกับภาวะซึมเศร้าจะช่วยลดความเสี่ยงในการพัฒนาภาวะซึมเศร้าอย่างรุนแรง

สุขภาวะทางบวก: การรับรู้ความสุขในชีวิตและความพึงพอใจช่วยสร้างสุขภาวะทางจิตที่ดี

การควบคุมตัวเอง: การสามารถควบคุมอารมณ์และพฤติกรรมเป็นประจำช่วยให้สามารถจัดการกับสถานการณ์และปัญหาในชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ความมีชีวิตชีวา: การมีพลังและความสดชื่นในการดำเนินชีวิตช่วยส่งเสริมสุขภาพจิตและความเจริญเติบโต

ภาวะสุขภาพทั่วไป: การรักษาสุขภาพร่างกายอย่างเหมาะสมช่วยลดความเครียดและความกังวลที่มีผลต่อสุขภาพจิต

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อสุขภาวะทางจิตสามารถแบ่งได้เป็นปัจจัยที่เกี่ยวข้องภายในตัวบุคคลและปัจจัยที่เกี่ยวข้องภายนอกตัวบุคคลดังนี้:

1.ปัจจัยภายในตัวบุคคล:

เพศ: วัดภาวะทางจิตเพศหญิงมักมีระดับสุขภาวะทางจิตต่ำกว่าเพศชาย เนื่องจากมักมีระดับซึมเศร้าสูงกว่า

อายุ: บุคคลที่มีอายุผู้ใหญ่ตอนปลายมักมีสุขภาวะทางจิตสูงที่สุด เนื่องจากได้

ผ่านประสบการณ์และการเรียนรู้การเผชิญปัญหามากกว่าบุคคลที่มีอายุน้อยกว่า

สถานภาพสมรส: บางการศึกษาพบว่าบุคคลที่แต่งงานมักมีความสุขภาวะทางจิตที่ดีกว่าบุคคลโสด

2.ปัจจัยภายนอกบุคคล:

สิ่งแวดล้อม: สภาพแวดล้อมที่สนับสนุนและกระตุ้นการเรียนรู้และการเติบโตทางจิตใจมักมีผลต่อสุขภาวะทางจิต

สัมพันธภาพระหว่างบุคคล: มีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่นช่วยเสริมสร้างความสุขภาวะทางจิต

ครอบครัว: การมีความสนับสนุนและความเข้าใจจากครอบครัวสามารถส่งเสริมสุขภาวะทางจิตได้

การสนับสนุนทางอารมณ์: การได้รับการสนับสนุนทางอารมณ์จากบุคคลใกล้ชิดช่วยเสริมสร้างความเจริญเติบโตทางจิตใจ

สภาพสังคมและวัฒนธรรม: สภาพสังคมที่เชื่อมโยงและวัฒนธรรมที่ส่งเสริมการรับรู้ความหมายและความสุขในชีวิตมีผลต่อสุขภาวะทางจิต

การเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคม: การมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางสังคมที่น่าสนใจช่วยสร้างความสุขภาวะทางจิตและความรู้สึกว่ามีคุณค่าในชีวิต

ทฤษฎีจิตวิเคราะห์ของซิกมันด์ ฟรอยด์เน้นที่การศึกษาจิตใจและพฤติกรรมของมนุษย์ โดยเน้นไปที่แรงจูงใจที่อยู่ในจิตไร้สำนึก ที่มักแสดงออกมาในรูปความฝัน การพูดพลั้งปาก หรืออาการผิดปกติทางด้านจิตใจ เช่น โรคจิต โรคประสาท ฟรอยด์เชื่อว่ามนุษย์เกิดมาพร้อมกับแรงขับทางสัญชาตญาณและเหตุผลที่ไม่มีการขัดเกลา และมนุษย์มีแรงจูงใจในการแสวงหาความพึงพอใจในตนเอง เป็นสำคัญ

ทฤษฎีของฟรอยด์รวมไปถึงแนวคิดเกี่ยวกับธรรมชาติของมนุษย์ โดยแบ่งเป็นสัญชาตญาณหลัก ๆ ดังนี้:

สัญชาตญาณแห่งการมีชีวิต (Eros or Life): เป็นสัญชาตญาณที่แสดงออกมาในรูปแบบของสัญชาตญาณทางเพศและความปรารถนาที่จะได้รับความพึงพอใจในรูปแบบต่าง ๆ

สัญชาตญาณในการป้องกันตนเอง: เป็นสัญชาตญาณที่ทำให้มนุษย์แสวงหาความพึงพอใจให้แก่ตนเอง

สัญชาตญาณแห่งความตาย (Thanatos or Death instinct): เป็นสัญชาตญาณในการทำลายหรือความก้าวร้าว

ฟรอยด์มองธรรมชาติของมนุษย์ในแง่ลบ โดยกล่าวว่า มนุษย์มีการตอบสนองและแสวงหาความพึงพอใจให้กับตนเองเป็นสำคัญโดยไม่มีเหตุผลและไม่มีการขัดเกลา นอกจากนี้ ฟรอยด์ยังเน้นว่าจิตจะเป็นพลังงานที่สามารถเปลี่ยนแปลง

และเคลื่อนที่ได้ตลอดเวลา และไม่หยุดนิ่ง

ความสำคัญของทฤษฎีจิตวิเคราะห์ของซิกมันด์ ฟรอยด์ คือ การเน้นที่จิตไร้สำนึกและแรงขับเคลื่อนที่ซ่อนอยู่ในจิตซึ่งมักแสดงออกมาในรูปของความฝัน การพูดพลั้งปาก หรืออาการผิดปกติทางจิตใจ เช่น โรคจิต โรคประสาท ฟรอยด์เชื่อว่ามนุษย์เกิดมาพร้อมกับแรงขับเคลื่อนที่ไม่มีสำนึกและเหตุผลที่มีผลกับพฤติกรรมของมนุษย์ และมนุษย์มีความปรารถนาที่จะแสวงหาความพึงพอใจในตนเอง

นอกจากนี้ ทฤษฎีของฟรอยด์ยังเน้นไปที่ธรรมชาติของมนุษย์โดยเชื่อว่ามนุษย์มีแรงขับเคลื่อนทางสัญชาตญาณที่ไม่มีเหตุผลและไม่มีการขัดเกลา และมนุษย์มีแรงจูงใจในการแสวงหาความพึงพอใจในตนเองโดยไม่มีเหตุผลและไม่มีการขัดเกลา นอกจากนี้ ฟรอยด์ยังเน้นว่าจิตจะเป็นพลังงานที่สามารถเปลี่ยนแปลงและเคลื่อนที่ได้ตลอดเวลาและไม่หยุดนิ่ง

แนวคิดตามทฤษฎีตัวตนของโรเจอร์ เน้นการศึกษาโครงสร้างบุคลิกภาพของมนุษย์ ซึ่งประกอบด้วยตัวตน 3 แบบดังนี้:

1.ตัวตนที่มองเห็น (Self-Concept หรือ Perceived Self): เป็นการมองเห็นตัวตนของตนเองตามมุมมองที่เห็นและรับรู้ เป็นที่รับรู้ตัวเองในมิติต่าง ๆ โดยครอบคลุมทั้งความรู้สึก, ความคิด, และทัศนคติต่อตนเอง

2.ตัวตนตามที่เป็นจริง (Real Self): เป็นรูปร่างของตัวตนที่แท้จริงของบุคคล เป็นการรับรู้ตัวเองตามความเป็นจริง โดยรวมถึงความคิดเห็นของตนเองและความรู้สึกที่เกิดขึ้น

3.ตัวตนตามอุดมคติ (Ideal Self): เป็นรูปแบบของตัวตนที่ต้องการเป็น หรือความคาดหวังที่มีต่อตัวเองในอนาคต

มักเกี่ยวข้องกับความใส่ใจและความพยายามในการพัฒนาตนเอง

นอกจากนี้ แนวคิดของโรเจอร์ยังมีลักษณะของบุคลิกที่มีลักษณะเฉพาะ ดังนี้:

1.เป็นผู้เปิดรับประสบการณ์ใหม่ๆ: เปิดใจรับรู้และยอมรับประสบการณ์ใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้น

2.มีชีวิตอยู่ในโลกของความเป็นจริง: มีการต่อสู้และปรับตัวกับโลกแห่งความเป็นจริงอย่างมีสติสัมปชัญญะ

3.มีความไว้วางใจตัวเอง: มีความเชื่อมั่นและไว้วางใจในความสามารถและการตัดสินใจของตนเอง

4.มีลักษณะสร้างสรรค์: มีความคิดสร้างสรรค์และมีการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง

5.มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีกว่าคนอื่น: มีความพึงพอใจและความสุขในชีวิตที่ดีกว่าคนอื่นโดยมีการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง

ทฤษฎีกลุ่มมนุษย์นิยมของ Abraham Maslow มุ่งเน้นไปที่ความเชื่อของการพัฒนาและการเติบโตของมนุษย์ในทางที่เชื่อมโยงกับการเติบโตทางจิตและทางอารมณ์ของบุคคล สำหรับ Maslow เขาเชื่อว่า:

1.มนุษย์มีความสามารถและศักยภาพ: Maslow เชื่อว่าทุกคนมีศักยภาพในการพัฒนาตนเองไปสู่ทางที่ดียิ่งขึ้น เขาเน้นความสำคัญของการเจริญเติบโตและการทำงานเพื่อเติบโตเป็นบุคคลที่เต็มที่

2.มนุษย์มีความรักตนและการเจริญเติบโต: ทฤษฎีของ Maslow เน้นถึงความสำคัญของการรักษาความสุขของตนเองและการเติบโตทางจิตใจ

3.มนุษย์มีความต้องการพื้นฐานที่ต้องการตอบสนอง: Maslow ระบุถึงการต้องการพื้นฐานที่จำเป็น เช่น การตอบสนองต่อความหิว, การมีที่อยู่, ความรัก, และความปลอดภัย เป็นต้น

4.มนุษย์มีความรับผิดชอบในการควบคุมและตัดสินใจ: Maslow เน้นความสำคัญของความรับผิดชอบในการควบคุมตนเองและตัดสินใจเกี่ยวกับชีวิตของตน

โดยทั้งหมดนี้มาจากหลักการหรือความเชื่อของทฤษฎีกลุ่มมนุษย์นิยม:

1.มนุษย์มีธรรมชาติแห่งความกระตือรือร้นที่จะเรียนรู้: มนุษย์มีความกระตือรือร้นที่จะพัฒนาและเรียนรู้เกี่ยวกับโลกและตนเอง

2.มนุษย์มีสิทธิในการต่อต้านหรือไม่พอใจในผลที่เกิดขึ้นจากสิ่งต่าง ๆ: แม้สิ่งนั้นจะได้รับการยอมรับว่าจริง และมนุษย์มีสิทธิในการไม่เห็นด้วยหรือต่อต้านการดำเนินการที่ไม่เหมาะสม

3.การเรียนรู้ที่สำคัญที่สุดของมนุษย์คือการเปลี่ยนแปลงแนวความคิดหรือมโนทัศน์ของตนเอง: Maslow เน้นความสำคัญของการเรียนรู้และการพัฒนาตนเอง ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงทางความคิดและมโนทัศน์ของตนเองเป็นหนึ่งในแง่มุมสำคัญในการเติบโตและเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์

ทฤษฎีพัฒนาการบุคลิกภาพของ Erik Erikson เน้นไปที่การพัฒนาทางจิตใจและบุคลิกภาพของบุคคล โดยเน้นไปที่ช่วงวิกฤตที่มีความสำคัญในการพัฒนาของบุคคลที่เกิดขึ้นในช่วงชีวิตต่างๆ ไม่ใช่เฉพาะในวัยเด็กเท่านั้น ซึ่งสภาพทางจิต-สังคมมีบทบาทสำคัญในการกำหนดพัฒนาของบุคคลด้วย

การพัฒนาตามทฤษฎีของ Erikson ประกอบด้วย 8 ขั้นตอนหลัก ซึ่งมีโอกาสที่จะพัฒนาไปได้ทั้งด้านบวกและด้านลบ โดยมีความสำคัญดังนี้:

1.ช่วงวิกฤตของความเชื่อมั่นและความไม่เชื่อมั่น (Trust vs. Mistrust): เด็กจำเป็นต้องไว้วางใจและมีความมั่นใจในสิ่งแวดล้อมและผู้ดูแล เพื่อให้พัฒนาความเชื่อมั่นในตนเอง

2.ช่วงวิกฤตของความสงบสุขกับความสับสน (Autonomy vs. Shame and Doubt): เด็กเริ่มต้นการเรียนรู้ความสามารถในการควบคุมตนเอง และการเข้าใจถึงความเหมาะสมของพฤติกรรม

3.ช่วงวิกฤตของความเรียนรู้และความสำเร็จ (Initiative vs. Guilt): เด็กเริ่มมีความกระตือรือร้นในการเรียนรู้และการสร้างสรรค์ แต่อาจเกิดความรู้สึกของความผิดพลาดหรือความผิดทางกฎหมาย

4.ช่วงวิกฤตของความสามารถในการเรียนรู้และความล้มเหลว (Industry vs. Inferiority): เด็กจะพยายามทำกิจกรรมและภารกิจต่างๆ เพื่อทดลองความสามารถของตนเอง

5.ช่วงวิกฤตของความหวัง (Identity vs. Role Confusion): วัยรุ่นจะพยายามหาความรู้สึกเป็นตัวของตนเองและค้นพบอัตลักษณ์ของตน

6.ช่วงวิกฤตของความรัก (Intimacy vs. Isolation): ผู้ใหญ่ยังคงมีความประสบความสำเร็จ

7.ช่วงวิกฤตของการทำงานและการอุตสาหะ (Generativity vs. Stagnation): ผู้ใหญ่กำลังพัฒนาความรับผิดชอบในการดูแลผู้อื่นและสร้างสรรค์

8.ช่วงวิกฤตของความหมายของชีวิต (Integrity vs. Despair): ซึ่งเกิดขึ้นในวัยสูงอายุ บุคคลจะตระหนักถึงชีวิตของตนเอง พวกเขาจะทบทวนประสบการณ์ที่ผ่านมาและวิเคราะห์ว่าชีวิตของพวกเขามีความหมายอย่างไร

ทฤษฎีสัมพันธภาพระหว่างบุคคลของแฮรี สแต็ค ซัลลิแวน เน้นไปที่ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและสิ่งแวดล้อม โดยมีพื้นฐานในพันธุกรรมและการสร้างความสัมพันธ์เชิงสังคม โดยมองว่าบุคคลต้องการเรียนรู้การอยู่ร่วมกันและทำงานร่วมกัน เพื่อจัดสรรสิ่งเหล่านี้ให้เป็นระบบที่สอดคล้องกัน เขายังอธิบายว่าพฤติกรรมของบุคคลมักเกิดจากการทำงานร่วมกันของระบบทั้ง 3 ส่วนที่ประกอบด้วย (1) การแปรผัน (Dynamism), (2) กระบวนการของพฤติกรรม (Pattern), และ (3) การแปรผันพลังจิต (Dynamism of Psychiatry) ที่สร้างเครียด (Tension) ซึ่งเมื่อบุคคลรับรู้ประสบการณ์นั้น พวกเขาอาจแสดงพฤติกรรมตามประสบการณ์ที่ได้รับ ทำให้เกิดการผ่อนคลาย (Euphoria) หรือเครียด (Anxiety) ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากความต้องการที่ไม่ได้รับการตอบสนอง หรือความกังวลที่ไม่รู้สึกอบอุ่นหรือมั่นคงในเรื่องของความรัก ทั้งนี้เน้นไปที่ความสัมพันธ์และประสบการณ์ที่เกิดขึ้นระหว่างบุคคลและสิ่งแวดล้อมในการเรียนรู้และการเจริญเติบโตของบุคคลในทางที่สมบูรณ์

ทฤษฎีจิตวิทยาวิเคราะห์ของคาร์ล จี จุง เน้นไปที่โครงสร้างและลักษณะบุคลิกภาพของบุคคล ดังนี้:

1.โครงสร้างบุคลิกภาพ (Structure of Personality):

¬อีโก้ (Ego): เป็นศูนย์กลางแห่งบุคลิกภาพที่เชื่อว่าอยู่ในส่วนของจิตสำนึก (conscious) และเป็นตัวควบคุมการปฏิบัติตนของบุคคล

¬จิตใต้สำนึกส่วนบุคคล (Personal Unconscious): เก็บข้อมูลที่ถูกลบหรือถูกลืมของบุคคลเอาไว้

จิตใต้สำนึกส่วนที่สะสมประสบการณ์ใน¬อดีตชาติ (Collective Unconscious): ประกอบด้วยแบบแบ่งปันของความคิดและความรู้ที่ไม่มีการเรียนรู้ในส่วนบุคคลเอง ซึ่งเชื่อว่าเป็นส่วนที่สะสมมาจากประสบการณ์ของมนุษยชาติทั้งหมด

¬หน้ากาก (Persona): ส่วนที่บุคคลแสดงต่อสังคมเพื่อให้คนอื่นเห็น โดยอาจไม่ตรงกับตัวตนจริงของบุคคล

¬ลักษณะซ่อนเร้น (Anima or Animus): เป็นความรู้สึกและลักษณะที่ไม่เป็นทางการของเพศตรงข้ามในบุคคล

2.ลักษณะบุคลิกภาพของแต่ละบุคคล:

¬แบบเก็บตัว (Introvert): เป็นบุคลิกภาพของบุคคลที่มีแนวโน้มเป็นพวกเก็บตัว ชอบความสงบเงียบและไม่ชอบการเข้าสังคม

¬แบบแสดงตัว (Extrovert): เป็นบุคลิกภาพประเภทแสดงตัว ชอบเข้าสังคม รักความสนุกสนานและชอบการเปลี่ยนแปลงไปตามสถานการณ์ที่เป็นจริง

ทฤษฎีจิตวิทยารายบุคคลของแอดเลอร์ (Adler’s Individual Psychology) เน้นการทำความเข้าใจพฤติกรรมของมนุษย์โดยคำนึงถึงความซับซ้อนและการจัดระบบของแต่ละบุคคล โดยมีโครงสร้างที่สำคัญดังนี้:

1.การยึดถือสิ่งที่เป็นจินตนาการ (Fictional Finalism): เชื่อว่าบุคคลมี

แรงจูงใจที่จะตามหาความหมายหรือเป้าหมายที่มีตัวเองสร้างขึ้นมาในจินตนาการ เช่น ความสำเร็จหรือความสุข

2.การแสวงหาความยิ่งใหญ่ (Striving for Superiority): มีความต้องการที่จะพัฒนาตนเองให้ดียิ่งขึ้น โดยการพยายามทำให้ตัวเองมีคุณสมบัติที่ยอดเยี่ยม

3.ความรู้สึกด้อยและการชดเชย (Inferiority Feeling and Compensation): เน้นถึงการรู้สึกที่ตัวเองไม่เพียงพอหรือไม่ดีเท่าคนอื่น และการพยายามชดเชยความขาดแคลนนั้นผ่านการพัฒนาศักยภาพ

4.สนใจสังคม (Social Interest): เน้นความสำคัญของการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้างและการร่วมมือกับสังคม

5.แบบแผนชีวิต (Style of Life): คือลักษณะการมีชีวิตที่ส่วนตัวและไม่ซ้ำซ้อนของแต่ละบุคคล ที่มีผลต่อการตัดสินใจและพฤติกรรมต่าง ๆ

6.การเลี้ยงดูของพ่อแม่: การเลี้ยงดูและประสานงานของพ่อแม่มีผลกระทบต่อการพัฒนาบุคลิกภาพของบุคคลในระยะเริ่มต้นของชีวิต

ทฤษฎีจิตวิทยารายบุคคลนี้นำเสนอมุมมองที่เน้นความสำคัญของการรู้สึกด้อยและการชดเชย การแสวงหาความยิ่งใหญ่ และความสัมพันธ์กับสังคมในการพัฒนาบุคลิกภาพของบุคคลในแง่มุมที่ซับซ้อนและแตกต่างไปจากทฤษฎีจิตวิทยาอื่นๆ

"กลุ่มเป้าหมาย" ประกอบด้วย 8 หัวข้อดังนี้:

1.กลุ่มเป้าหมาย: ระบุชนิดของกลุ่มที่เป็นเป้าหมาย เช่น ปัจเจก/ตามช่วงวัย ภาคีปฎิบัติการ ภาคียุทธศาสตร์ และ พฤติกรรมหรือสมรรถนะที่คาดหวังของกลุ่มเป้าหมาย (Outcome)

2.องค์ความรู้สุขภาวะ: ระบุหัวข้อหลัก หัวข้อย่อย และเนื้อหาที่เกี่ยวข้อง

3.การใช้เครื่องมือ/สื่ออย่างไร (How to): ระบุเครื่องมือ/สื่อที่ใช้ และวิธีการใช้งาน

4.เครื่องมือ/สื่อ: ระบุว่ามีเครื่องมือ/สื่อใดบ้าง และระบุผู้นำการเปลี่ยนแปลง ผู้รับประโยชน์ รวมถึงการระบุผู้ใช้เครื่องมือ/สื่อและพฤติกรรมหรือสมรรถนะที่คาดหวัง (Output)

5.เอกสารเผยแพร่ทั่วไป: ระบุเอกสารที่จะใช้ในการเผยแพร่ข้อมูล

6.ระดับส่งต่อข้อมูล (1 2 3 4): ระบุระดับการส่งต่อข้อมูลต่างๆ

7.นโยบาย: ระบุนโยบายที่เกี่ยวข้อง

8.แหล่งอ้างอิง: ระบุแหล่งอ้างอิงที่ใช้ในการจัดทำเนื้อหา

กลุ่มเป้าหมายตามช่วงวัย แบ่งได้ดังนี้

-ปฐมวัย (อายุ 0-5 ปี)

-วัยเรียน (อายุ 6-12 ปี) /พ่อแม่แลผู้ปกครองเด็กวัยประถมศึกษา (อายุ 6-12 ปี)

-วัยรุ่น/มัธยม (อายุ 13-18 ปี)

-วัยรุ่น

-วัยรุ่น (อายุ 13-24 ปี)

-วัยรุ่น/เยาวชน

-วัยรุ่นกลุ่มเสี่ยง (อายุ 12-18 ปี)ในโรงเรียนมัธยมศึกษา

-คาบเกี่ยววัยเรียนและวัยรุ่น(อายุ 8-18 ปี)

-คาบเกี่ยววัยเรียนและวัยรุ่น

-วัยผู้ใหญ่-สูงอายุ

-วัยผู้ใหญ่-สูงอายุ(กลุ่มเสี่ยง)

-เน้นหลักครอบครัวและครอบคลุมทุกกลุ่มวัย

-ประชาชนทั่วไป

-ประชาชนอายุ 15  ปีขึ้นไป

-กลุ่มผู้สูงอายุ (60 ปีขึ้นไป)

-ทุกช่วงวัยตั้งแต่ในครรภ์มารดา วัยเด็ก วัยผู้ใหญ่

-ประชาชนทั่วไป/ทุกกลุ่มวัย

-ประชาชนกลุ่มเสี่ยง/ทุกกลุ่มวัย

"จุดคานงัด" เกี่ยวกับการแสดงตำแหน่งการดำเนินการหรือกิจกรรมที่ส่งผลกระทบได้มาก เมื่อเทียบกับการใช้ทรัพยากรหรือแรงในการลงมือทำน้อย และการสร้างการเปลี่ยนแปลงเชิงระบบที่จะนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน โดยสรุปจะมีจุดเน้นที่สำคัญดังนี้:

การสร้างเสริมสุขภาพจิต: เน้นการสร้างเสริมและสนับสนุนด้านสุขภาพจิตโดยให้บุคคลมีความสามารถในการปฏิบัติ พัฒนา และควบคุมสุขภาพจิตของตน โดยจะมุ่งเน้นการพัฒนาทักษะและความรู้ส่วนบุคคล การจัดการสิ่งแวดล้อมและปัจจัยที่มีผลกระทบต่อสุขภาพจิต เพื่อให้บรรลุการมีสุขภาวะทางจิตและสามารถอยู่ร่วมในสังคมได้อย่างมีความสุข

การสร้างเสริมสุขภาพจิตในทุกกลุ่มประชากร: การสร้างเสริมสุขภาพจิตไม่เฉพาะเฉพาะกลุ่มบุคคลใดเฉพาะ แต่เป็นการสร้างเสริมสุขภาพจิตที่ใช้ได้กับทุกกลุ่มวัยและกลุ่มประชากร โดยให้ความสำคัญกับปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อสุขภาพจิตและการสร้างสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริมสุขภาพจิตในทุกภาคส่วนของสังคม

การสร้างเสริมความเข้มแข็งทางจิตใจ (Resilience): การสร้างเสริมสุขภาพจิตไม่เพียงแค่การให้ความรู้และทักษะเท่านั้น แต่ยังเน้นการพัฒนาความเข้มแข็งทางจิตใจ (Resilience) ซึ่งเป็นความสามารถในการผ่านพ้นและปรับตัวต่อสถานการณ์ที่ท้าทายและเครียดได้

การสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพจิต: การสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพจิตคือการจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมและสร้างเงื่อนไขที่ทำให้บุคคลมีความสุขและมีความเข้มแข็งทางจิตใจ

การปฏิบัติการที่สนับสนุนการสร้างสุขภาพจิต: การสร้างเสริมสุขภาพจิตจะมีการปฏิบัติการที่สำคัญ

การวิเคราะห์ระบบที่ดำรงอยู่ในการสร้างเสริมสุขภาพจิต ของกรมสุขภาพจิตมีความสำคัญมาก โดยสรุปได้ดังนี้:

1.การพัฒนาโครงสร้างการทำงาน: มีการสร้างศูนย์สุขภาพจิตเป็นหน่วยงานประจำแต่ละเขต/กลุ่มจังหวัดเพื่อประสานงานด้านการส่งเสริมป้องกัน และเชื่อมโยงกับหน่วยงานในพื้นที่ อย่างไรก็ตามยังขาดศักยภาพทางวิชาการที่จะตอบสนองต่อความต้องการของพื้นที่ได้อย่างเหมาะสม

2.การดำเนินโครงการที่มีศักยภาพ: โครงการทูบีนัมเบอร์วันเป็นตัวอย่างของโครงการที่มีขนาดใหญ่และได้รับ

ทรัพยากรสูงสุด โดยมุ่งเน้นการป้องกันปัญหายาเสพติดในเยาวชน

3.การพัฒนาเครื่องมือและโครงการ: มีการพัฒนาคู่มือและเอกสารหลายรายการในหัวข้อต่าง ๆ โดยมีจำนวนสื่อและเทคโนโลยีมากกว่า 500 รายการ โครงการ IQ EQ เป็นตัวอย่างของการดำเนินงานเชื่อมโยงต่อเนื่องมากที่สุด

4.ความสำคัญของการปรับระบบงาน: การปรับวิธีคิดและวิธีการทำงานเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้กรมสุขภาพจิตสามารถดำเนินงานด้านสร้างเสริมสุขภาพจิตในพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

5.การจัดการเพื่อก่อให้เกิดเอกภาพในการทำงาน: การจัดการที่เหมาะสมเพื่อสร้างเอกภาพในการทำงานมีความสำคัญ เพื่อให้มีการเปลี่ยนแปลงที่เชื่อมโยงกับการกระจายอำนาจและงบประมาณไปสู่ท้องถิ่น

6.การแก้ไขข้อบกพร่อง: การแก้ไขข้อบกพร่องในการสร้างเสริมสุขภาพจิต เช่น ขาดข้อมูลที่จะช่วยในการจัดลำดับความสำคัญ และขาดแผนเชื่อมโยงในระยะยาว เป็นเรื่องที่ควรให้ความสำคัญ

โดยทั้งหมดนี้สรุปถึงความสำคัญของการวิเคราะห์ระบบที่ดำรงอยู่ในการสร้างเสริมสุขภาพจิต ของกรมสุขภาพจิตและความจำเป็นในการปรับปรุงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดำเนินงานในอนาคต ในการพัฒนาสุขภาพจิตของประชากรในท้องถิ่นและทั่วไปด้วยวิธีที่มีประสิทธิผลมากยิ่งขึ้น โดยไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาโครงสร้างการทำงาน เพิ่มความสามารถทางวิชาการ หรือการจัดการเพื่อเกิดเอกภาพในการทำงาน

การเชื่อมโยงระหว่างสุขภาพจิตและคุณภาพชีวิต: ชุมชนให้ความสำคัญกับสุขภาพจิตเนื่องจากมีผลต่อคุณภาพชีวิตทั่วไปของชุมชน เช่น การป้องกันปัญหาเยาวชนที่เกี่ยวข้องกับยาเสพติดและพฤติกรรมรุนแรง

การรับมือกับปัญหาสุขภาพจิตของกลุ่มเป้าหมาย: ชุมชนตระหนักถึงปัญหาสุขภาพจิตของกลุ่มเป้าหมาย เช่น ผู้ป่วยโรคเรื้อรังและผู้สูงอายุ ซึ่งมีการแสดงความเป็นมากในการดูแลและสนับสนุน

การรับรู้และการระดมทุน: มีการระดมทุนและความร่วมมือในการพัฒนางานสุขภาพจิตในชุมชนจากหลายแหล่ง เช่น อสม. และโรงพยาบาลชุมชน

ส่วนขาดหรือความต้องการ:

1.ข้อมูลที่ไม่เพียงพอ: ขาดข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตนอกเหนือจากการเจ็บป่วยด้วยโรคทางจิตเวช และขาดข้อมูลเชิงพื้นที่ที่สามารถช่วยในการวางแผนและดำเนินการ

2.ขาดกลไกการทำงานที่เชื่อมโยง: ไม่มีกลไกการทำงานที่เชื่อมโยงการทำงานของทุกภาคส่วน เพื่อให้มีการดำเนินการเชิงบูรณาการในระดับชุมชน ตำบล หรืออำเภอ

การแก้ไข:

1.การเพิ่มข้อมูล: จำเป็นต้องเพิ่มข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตและความต้องการของกลุ่มเป้าหมายที่เฉพาะเจาะจง

2.การสร้างกลไกการทำงานที่เชื่อมโยง: จะต้องมีการสร้างกลไกการทำงานที่เชื่อมโยงเพื่อให้มีการปฏิบัติการเชิงบูรณาการและการดำเนินงานที่มีประสิทธิภาพในระดับชุมชน ตำบล หรืออำเภอ

เกณฑ์ในการเลือกจุดคานงัด

1.การเชื่อมโยงและเสริมสร้างความพร้อมในการทำงานระหว่างฝ่ายต่าง ๆ: จุดคานงัดควรช่วยในการเชื่อมโยงและเสริมความพร้อมในการทำงานระหว่างกลุ่มหรือฝ่ายต่าง ๆ เพื่อให้มีทิศทางและพลังในการดำเนินงานที่มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

2.การพัฒนาศักยภาพของผู้เล่นอื่นเพื่อเชื่อมโยงระบบ: จุดคานงัดควรเป็นเรื่องที่ผู้เล่นที่มีอยู่ไม่สามารถทำหรือไม่ถนัด และการดำเนินการควรผลักดันให้ระบบโดยรวมดำเนินงานได้ พร้อมกับพัฒนาศักยภาพของผู้เล่นอื่นเพื่อให้มีความพร้อมในการดำเนินงานต่อไป

3.การกระตุ้นและเสริมสร้างการทำงานเชิงบูรณาการ: จุดคานงัดควรเป็นจุดที่มีผู้เล่นรายอื่นอยู่แล้วและมีกลไกการดำเนินการอยู่แล้วในระดับหนึ่ง ซึ่งผลผลิตหรือกิจกรรมควรเข้าไปกระตุ้นผู้เล่นอื่นและเสริมสร้างการดำเนินงานที่มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

4.การปรับเปลี่ยนและการวิเคราะห์ทบทวน: จุดคานงัดอาจมีการเปลี่ยนแปลงตามเวลาและสถานการณ์ จึงจำเป็นต้องมีการวิเคราะห์และทบทวนเพื่อปรับปรุงตามสภาพแวดล้อมปัจจุบัน

การเลือกจุดคานงัดที่สำคัญ:

1.การพัฒนานวัตกรรมสำหรับการสร้างเสริมสุขภาพจิต: โปรแกรมจะเน้นการพัฒนานวัตกรรมที่ช่วยสร้างเสริมสุขภาพจิตในพื้นที่ต่าง ๆ ซึ่งเป็นจุดคานงัดที่สำคัญในการทำงาน

2.การพัฒนาระบบข้อมูลเชิงพื้นที่: โปรแกรมจะสร้างระบบข้อมูลที่เชื่อมโยงกับพื้นที่ต่าง ๆ เพื่อให้มีการดำเนินงานเชิงบูรณาการเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ

3.การกระตุ้นการทำงานเชิงบูรณาการกับภาคีหลัก: โปรแกรมจะส่งเสริมการทำงานเชิงบูรณาการกับภาคีหลัก ซึ่งเป็นผู้เล่นสำคัญในการสร้างเสริมสุขภาพจิตในสังคม

4.การพัฒนาศักยภาพเครือข่าย: โปรแกรมจะสร้างและเสริมสร้างศักยภาพเครือข่ายที่สามารถทำงานร่วมกับพื้นที่/ท้องถิ่นเพื่อสนับสนุนการดำเนินการในประเด็นสำคัญ

- ระบบคืบค้นของ สสส. ไฟล์ภาพและรายงานที่เกี่ยวข้องมิติงานสุขภาพจิต

-ทบทวนและประมวลองค์ความรู้สุขภาพจิต