ปัญหายาเสพติดยังคงเป็นความท้าทายที่สำคัญของสังคมไทย แม้จะมีความพยายามในการป้องกันแก้ไขมาโดยตลอด แต่จำนวนผู้เสพไม่ได้ลดลง ทั้งยังมีแนวโน้มว่า วัยรุ่นจะหันไปทดลองใช้ยาเสพติดมากขึ้น  จึงมีความจำเป็นต้องสร้างกลยุทธ์และหาแนวทางใหม่เพื่อดูแลปัญหานี้อย่างมีประสิทธิภาพกว่าเดิม.
 

การใช้ยาเสพติดในวัยรุ่นเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยเฉพาะ 4 ปัจจัยสำคัญคือ  
ตนเอง: วัยรุ่นเป็นวัยที่สมองยังพัฒนาได้ไม่เต็มที่ โดยเฉพาะเรื่องการคิด วิเคราะห์ ตัดสินใจ จึงทำให้หลงผิดได้ง่าย ยาเสพติดออกฤทธิ์กับสมองทำให้เกิดการติด
ครอบครัว: ในครอบครัวที่มีสมาชิกใช้สารเสพติด อาจทำให้วัยรุ่นเลียนแบบ หากครอบครัวมีปัญหาเรื่องความรุนแรง อาจนำมาซึ่งความทุกข์ใจ ทำให้วัยรุ่นที่มีแนวโน้มหันไปหาสิ่งชดเชยความสุขทางใจจากสิ่งอื่น
เศรษฐกิจ: ปัญหาด้านการเงิน ไม่ว่าการขาดรายได้ หนี้สิน การว่างงาน ฯลฯ สามารถทำให้เกิดความเครียดและมองไม่เห็นทางออก จึงหันมาใช้สารเสพติดเพื่อหลีกหนี 
สิ่งแวดล้อม: การอยู่ท่ามกลางคนเสพยาหรือแหล่งที่เข้าถึงยาเสพติดได้ง่าย กระตุ้นให้วัยรุ่นอยากรู้อยากลอง การชักชวนจากคนรอบตัวทำให้วัยรุ่นหันมาทดลองเสพยาได้



 

นอกจากการทำความเข้าใจปัจจัยที่ผลักดันให้วัยรุ่นหันไปทดลองยาเสพติด อีกหนึ่งสิ่งสำคัญในการป้องกันและแก้ไขที่มีประสิทธิผลคือ การสร้างสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมและสร้างโอกาสให้กับคนที่ต้องการความช่วยเหลือให้หลุดพ้นจากอิทธิพลยาเสพติด 
โครงการเครือข่ายภาคประชาชนสร้างพื้นที่ปลอดภัยจากยาเสพติดและเสริมสร้างชุมชนสุขภาวะ มูลนิธิศูนย์วิชาการสารเสพติด ร่วมกับสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ได้สร้างเพจ “สารส้ม” เพื่อเป็นแพลตฟอร์มซึ่งรวบรวมข้อมูลและนำเสนอสื่อสร้างสรรค์ในรูปแบบต่าง ๆ เป็นพื้นที่ปลอดภัยสำหรับการแลกเปลี่ยน สื่อสาร เรียนรู้ เพื่อทำความเข้าใจและหาทางออกจากปัญหายาเสพติด
สำหรับชื่อเพจมีที่มาจากสารส้ม ซึ่งมีคุณสมบัติในการเปลี่ยนน้ำขุ่นให้กลายเป็นน้ำใสและสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ใหม่ เปรียบได้กับชีวิต แม้จะหลงเดินทางผิดไปข้องเกี่ยวกับยาเสพติด แต่ถ้าหากมีข้อมูลที่ดี ได้รับความเข้าใจและโอกาส ทุกคนสามารถกลับมาสู่เส้นทางปลอดภัย สร้างชีวิตใหม่ซึ่งเต็มเปี่ยมด้วยคุณค่าและศักดิ์ศรีได้


 

การสร้างพื้นที่ปลอดภัยเป็นกระบวนการที่มีความสำคัญในการป้องกันปัญหายาเสพติดและสร้างสังคมที่เหมาะสมแก่การเติบโตและพัฒนาของเยาวชน โดยมีขั้นตอนและวิธีการหลากหลายที่สามารถนำมาใช้ได้
นอกเหนือจากการสร้างแพลตฟอร์มอย่างเพจสารส้มขึ้นมาแล้ว มูลนิธิศูนย์วิชาการสารเสพติดและสสส. ยังได้ทำกิจกรรมเวทีร่วมคิด เพื่อสร้างพื้นที่ปลอดภัยในโรงเรียนและชุมชน โดยมีเป้าหมายที่จะกระชับช่องว่างระหว่างคนต่างวัย สร้างความสัมพันธ์ที่ดี รวมทั้งมีการถอดบทเรียนเพื่อทำความเข้าใจความซับซ้อนของปัญหายาเสพติดในสังคม โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กและเยาวชน
กิจกรรมสร้างสรรค์เหล่านี้ทำให้เด็กและเยาวชนมีโอกาสร่วมคิด ออกแบบ และแก้ไขปัญหา เกิดประโยชน์ที่พร้อมจะส่งต่อ ทำให้เยาวชนได้รับภูมิคุ้มกันจากครอบครัว ชุมชน โรงเรียน องค์กร ฯลฯ เพื่อให้ห่างไกลยาเสพติด
ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับเพจสารส้มและกิจกรรมการสร้างพื้นที่ปลอดภัยไปที่ https://www.facebook.com/join.sarnsom  
เช่นเดียวกับชื่อ "สารส้ม" เพจนี้มีเป้าหมายที่จะเปลี่ยนเส้นทางมืดมนให้กลายเป็นสว่างสดใส นำทางเยาวชนไปสู่อนาคตที่ดีและปราศจากยาเสพติด

• 4 ปัจจัยหลัก ทำให้วัยรุ่นใช้ยาเสพติด, https://shorturl.asia/5fFCc
• จับตาทิศทางสุขภาพคนไทยปี 2567 ThaiHealth Watch 2024, https://shorturl.asia/WuKsF